Architektura terminali pasażerskich w portach lotniczych na przełomie wieków.

Projekt badawczy ma na celu zebranie możliwie szerokiego materiału  dotyczącego terminali pasażerskich, przeprowadzenie analizy porównawczej i opracowanie syntezy w postaci uogólnionych wniosków dotyczących kształtowania się modeli terminali we współczesnych portach lotniczych ze szczególnym uwzględnieniem Europy i Polski. Projekt obejmuje problematykę terminali w szerszym kontekście: historycznym (terminal jako oryginalny typ/model nowoczesnej architektury odpowiadający rozwoju nowego środka transportu – samolotu), funkcjonalno – przestrzennym (terminal jako cześć struktury lotniska ściśle powiązanego z otoczeniem), międzynarodowym (analiza rozwiązań terminali na całym świecie, rozumiana jako proces poszukiwania rozwiązań optymalnych). Przewozy pasażerskie rosną rocznie średnio w tempie 6-7% a w Chinach, Indiach a także w Polsce rosną nawet w tempie dwucyfrowym. Jest to zmiana cywilizacyjna a jednocześnie niezwykła szansa rozwoju.

Architektura lotnisk jest architekturą globalną. Transport lotniczy objęty jest międzynarodowymi uregulowaniami dotyczącymi kontroli lotów, systemów bezpieczeństwa, podlega standardom technicznym wynikających z określonej liczby użytkowanych typów samolotów  oraz urządzeń obsługi, standardom jakości usług wynikających z konkurencji przewoźników i zarządzających portami. Lotniska wraz z z terminalami pasażerskimi są najbardziej dynamiczne rozwijającymi się typami współczesnych budowli. Odpowiadając na potrzeby nowej techniki nie mają swoich odpowiedników w historii architektury. Można powiedzieć, że lotniska są kwintesencją współczesnej architektury.

Rozwój gospodarczy i wzrost wymiany handlowej w wielu regionach świata, rozwój przemysłu turystycznego, postęp techniczny w dziedzinie budowy samolotów spowodowały rozwój lotnictwa cywilnego na świecie. W konsekwencji lotniska przystosowują się do zwiększonego ruchu poprzez rozbudowę istniejących budynków i infrastruktury a w wielu miejscach powstają nowe lotniska. Poza nielicznymi wyjątkami (Tempelhof, TWA) do lat 80. terminale były technokratycznie pojmowanymi węzłami komunikacyjnymi. Był to okres dominacji lotnisk amerykańskich (np. Dallas-Fort Worth, Atlanta-Hartsfield-Jackson, Chicago-O’Hare, JFK NY). W latach 90. pojawiło się nowe podejście poszukujące architektury spełniającej funkcje wykraczające poza użyteczność. Stansted, Denver, Kansas wyznaczyły nowe kierunki rozwoju. Podążają nimi lotniska narodowe (np. Paryż-Roissy-Charles de Gaulle, Oslo-Gardermoen, Ateny-Sparta, Madryt-Barajas, Londyn-Heathrow (T5), Berlin-Schonefeld-Brandenburg) lotniska regionalne w Europie (np. Monachium, Stuttgart, Bilbao) a przede wszystkim wielkie lotniska w Azji (chek Lap Kok w Hong Kong, Singapur-Hangi, Pekin). Udział Polski w obecnym rozwoju lotnictwa cywilnego wiąże się z transformacją ustrojową i jej następstwami. Po 1989 r. powstało szereg nowych terminali, m.in. w Warszawie-Okęciu, Krakowie-Balicach, Katowicach – Pyrzowicach, Gdańsku-Rębiechowie, Wrocławiu – Strachowicach, Poznaniu – Ławicy, Bydgoszczy-Szwederowie, Szczecinie-Goleniowie, Zielonej Górze-Babimoście, Łodzi. Do rozbudowy lub budowy nowego terminala przygotowuje się Wrocław, Gdańsk, Kraków, Katowice, Rzeszów-Jasionka, Modlin. Budowę nowych lotnisk planuje Lublin, Kielce. W Polsce obserwujemy obecnie proces przystosowania do międzynarodowej sieci połączeń i poszukiwanie optymalnego modelu terminala dla średniej wielkości lotniska regionalnego.

Wyniki badań przedstawione w formie syntetycznego opracowania na temat rozwoju architektury terminali pasażerskich w Polsce na tle realizacji na świecie przyczynią się do poszerzenia praktycznej wiedzy i kształtowania szerszej świadomości w tym zakresie. Dotyczy to zarówno zastosowań praktycznych (planowanie inwestycji), dydaktycznych oraz teoretycznych.

Wiedza na temat szczegółowych wymagań i metod konstruowania układów funkcjonalnych poszczególnych elementów lotnisk i terminali jest wiedzą techniczną, opisana parametrycznie i dostępną w formie przepisów i zaleceń. Wiedza na temat budowania całościowych struktur, ze względu na jej złożoność nie daje się w sposób jednoznaczny i ostateczny skodyfikować i za każdym razem podlega twórczej modyfikacji w odniesieniu do konkretnych uwarunkowań. Istnieje bogata literatura przedmiotu, głównie w języku angielskim, dotycząca zagadnień technicznych związanych z projektowaniem lotnisk i terminali, architektury terminali oraz kulturowych aspektów historii i rozwoju lotnictwa cywilnego. 

Analiza zebranych przykładów/przypadków – Case studies, ma służyć do sformułowania wniosków bez zakładanej z góry hipotezy. Analiza opiera się na podziale na funkcję, konstrukcję i formę poszerzona o pojęcie integrującej struktury architektonicznej oraz wartości dodanej architektury (zaspokajaniu przez architekturę terminali pasażerskich potrzeb w zakresie kultury symbolicznej). Ukształtowany w XX w. model funkcjonalno – przestrzenny lotnisk i terminali podlega ciągłej ewolucji. Każde lotnisko i terminal jest „indywidualnym przypadkiem” mimo to można wskazać na pewne podobieństwa i wyodrębnić strukturalne typy/modele.
Powstanie bazy danych możliwej do wykorzystania przez zainteresowane osoby i ośrodki badawcze oraz syntetyczne opracowanie wyników badań w formie publikacji. Według informacji i wiedzy posiadanej przez autora projektu badawczego brak jest w polskiej literaturze pozycji dotyczącej zagadnień projektowania terminali pasażerskich.

Projekt finansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
(N N527 435 536) realizowany w okresie: 29. 06. 2009 – 28. 06. 2011